WYSTAWA

„Antoni Malczewski. W cieniu Wieszczów

Wystawa ze zbiorów prywatnych dr. Jana Sęka”

Wernisaż wystawy: 18 grudnia 2025 r., godz. 12.00

Miejsce: Galeria Brama Bielańska

Kustosz wystawy: Ewa Hadrian

Wystawa została przygotowana z okazji 200. rocznicy opublikowania „Marii” – powieści poetyckiej Antoniego Malczewskiego (1793-1826). Eksponowana na przełomie lat 2025/2026 wprowadzać będzie także w rok upamiętniający 200. rocznicę śmierci prekursora romantyzmu w Polsce.

Postać i dzieło Antoniego Malczewskiego, przedstawiciela tzw. szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu,  od lat pozostaje w cieniu romantycznych Wieszczów – poetów, którzy stworzyli dzieła w pełni formujące kształt polskiej epoki romantycznej. Jednak to jego „Maria”, nowatorska powieść poetycka, ukształtowała romantyczny obraz widzenia świata oraz osobowość romantycznego bohatera, a także wprowadziła do literatury polskiej ten synkretyczny gatunek literacki, łączący w sobie elementy dramatu, epiki i liryki, z tajemnicą w fabule, z bohaterami targanymi sprzecznymi namiętnościami.

Krótkie życie Antoniego Malczewskiego spowodowało, iż dla potomnych pozostał autorem jednego dzieła. Jednak ów auctor unius libripozostawił rówieśnikom i potomnym dzieło wybitne
i wyjątkowe, będące dla wielu źródło inspiracji.  Co prawda inni twórcy epoki romantyzmu przyćmili Malczewskiego ilością powstałych dzieł, wśród nich znalazły się teksty wybitne i epokowe, jednak to pamięć o „Marii” powinna stanowić trwały element myślenia o polskim romantyzmie, tej epoce, która do dziś rozpłomienia serca, mąci spokój duszy i  rozpala umysły.

Wystawa prezentować będzie zbiory prywatne dr. Jana Sęka, obejmujące postaci Antoniego Malczewskiego, jak również Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, czyli tych  Wieszczów polskich, którzy w pełni, do perfekcji, rozwinęli w swoich dziełach elementy literackie, które znajdujemy 
w preromantycznej „Marii”.

Na wystawie przedstawimy przede wszystkim publikacje książkowe, a także grafiki, litografie, nuty oraz dokumenty życia społecznego, w tym teatralia czy artefakty związane ze sztuką filmową oraz rzeźby, popiersia i medaliony. Eksponowanych będzie kilkadziesiąt wydań „Marii”, opublikowanych
w Polsce i poza jej granicami w XIX i XX wieku. Niektóre z nich są ilustrowane, wiele egzemplarzy posiada znaki własnościowe, wskazujące na ich ciekawą proweniencję.

Dopełnieniem będą interesujące wydania dzieł Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego (głównie z XIX i początku XX wieku, wydane w kraju i za granicą), a także wybrane publikacje odnoszące się do biografii tych twórców bądź opracowania wskazujące na związki z „Marią” Malczewskiego. Na wystawie obecna będzie także XIX- oraz XX-wieczna recepcja dzieł polskich romantyków
w kategorii sztuk filmowych, teatralnych oraz muzycznych, reprezentowana m.in. poprzez nuty, teatralia, wydawnictwa okolicznościowe towarzyszące ekranizacjom dzieł polskich romantyków.

Wszystkie wspomniane elementy wystawy, wzbogacone o rzeźby, popiersia, medaliony, medale okolicznościowe, znakomicie budują narrację o „Marii” Antoniego Malczewskiego, o Adamie Mickiewiczu i Juliuszu Słowackim, czyli o tej epoce, o której rzec można – trawestując znane powiedzenie – iż „my z niej wszyscy”.